Ashoka
Nie ma spokojnych czasów. Gdziekolwiek spojrzymy, piętrzą się wyzwania, które wymagają uwagi i zasobów. W takim krajobrazie polski sektor społeczny wykazuje się nieustająco niesamowitą sprawczością, elastycznością i solidarnością. Tak było przez ostanie lata. Czy tak nadal będzie? To zależy - od tego, czy organizacje i tworzące je profesjonalistki i profesjonaliści znajdą dobrych sojuszników, którzy dzielą się swoimi zasobami finansowymi, by wspólnie rozwiązywać społeczne problemy.
Ten artykuł jest o dobrych sojuszach. O tym, jak można - wśród wielu innych sposobów - tworzyć warunki partnerstwa, w którym jest także przepływ finansowy. Jeśli zastanawiasz się jak mądrze pomagać swoimi pieniędzmi, dzielimy się tu naszymi lekcjami.
Lekcje wyciągamy z dwóch i pół roku działania Funduszu Tutaj – programu, który stworzyła Ashoka w Polsce. Fundusz dobiegł końca, w trakcie prowadziliśmy monitoring oraz ewaluację. Ten artykuł oparty jest m.in. na raporcie "SKOK W DAL. Dwa lata Funduszu Tutaj".
Pokazuje, czego nauczyliśmy się o budowaniu skutecznych partnerstw finansowych w warunkach niepewności i presji. Naszym celem było wspieranie lokalnych organizacji tak, by mogły działać nie tylko szybko, ale i trwale. Fundusz nie był jedynie źródłem doraźnych grantów, ale i silnikiem zmiany systemowej. Pracowaliśmy według wartości Ashoki, w zgodzie ze sobą i w szacunku dla organizacji partnerskich. Jeśli chcesz tworzyć podobne programy – czytaj dalej.
Wszystkie [organizacje] dostrzegały, że dążenie do zmiany społecznej i rozwój organizacji są niemożliwie bez zadbania o jej stabilność i ciągłość. Wiele założonych projektami działań wymagało także zakupu niezbędnych materiałów, wynajmu przestrzeni czy organizacji wydarzeń i wyjazdów. W każdej organizacji zainwestowane środki zaowocowały. Otworzyły nowe możliwości, wzmocniły zaplecze osobowe, pozycję organizacji i sieć kontaktów, a przede wszystkim dały przestrzeń do namysłu nad przyszłością
1. Podziel swoje fundusze
Fundusz Tutaj był uruchomiony w odpowiedzi na nagłe potrzeby i wyzwania osób z doświadczeniem migracji i uchodźctwa oraz ekosystemu wsparcia dla nich. Wiedząc, że te wyzwania nie kończą się, ale ewoluują wraz ze zmieniającym się społeczeństwem, Fundusz Tutaj zaprojektowałyśmy z myślą o trwałości. Stworzyłyśmy strukturę, która umożliwiła zwinną dystrybucję środków w czasie i do różnorodnych organizacji pozarządowych. Dzięki temu wsparłyśmy ponad 50 organizacji i pomogłyśmy im wzmocnić kompetencje strategiczne.
Kluczem był podział całego funduszu na ścieżki:
- Ekosystemową – wspierającą osoby z doświadczeniem migracji poprzez wzmocnienie organizacji kluczowych dla systemu pomocowego w Polsce,
- Programową – finansującą działania doraźne i ważne w całym kontekście pomocy w drodze i integracji,
- Eksperymentalną – sprzyjającą próbowaniu nowych przedsięwzięć lub modyfikacjom, z gotowością uczenia się,
- Miejską – budującą współpracę i wsparcie w konkretnym regionie.
Taka architektura funduszu pozwoliła na zaspokojenie różnorodnych potrzeb bez nadmiernie sztywnych ram i ograniczających wymogami.
Tak jak w sztuce, wiemy, że istnieje wiele ram, stylów i rozmiarów. Nie przycinamy dzieła do ramy, to ramę dopasowujemy do dzieła.
2. Bądź w kontakcie – i nie puszczaj
„Mieliśmy poczucie, że rozmawiamy z kimś, kto nas rozumie” – mówi jedna z organizacji cytowanych w raporcie ewaluacyjnym.
Przy tworzeniu Funduszu kluczowe było dla nas zrozumienie potencjalnych partnerów – ich barier i kapitału. Dlatego poświęciłyśmy dużo czasu na rozmowy, również w trakcie procesu wyboru partnerów.
Proces selekcji był intensywny: po otrzymaniu i analizie wniosków projektowych, wybierałyśmy organizacje, z którymi spotykałyśmy się porozmawiać o propozycji. Dopiero potem podejmowałyśmy ostateczne decyzje o współpracy. Taka formuła wyboru wymagała dużo zasobów, ale pozwalała nam poznać się z potencjalnymi partnerami, zanim zdecydujemy się na współpracę.
Dla wielu organizacji to była wielka różnica w relacji, która wychodziła z ogólnie przyjętych ram transakcji – przepływu finansowego w zamian za pracę i raport końcowy, w stronę współpracy na różnych poziomach. Ludzki wymiar tej relacji był i jest niezwykle ważny i może przybierać różne postaci: zawsze otwartego kanału komunikacji z managerką grantów, wizyt monitoringowych (które są wyrazem ciekawości i dbania o relację, nie kontrolą czy audytem) oraz wspólnych spotkań organizacji grantodawczych, aby korzystać z zasobów takiej sieci.
Jeśli decydujesz się na partnerstwo finansowe – zainwestuj w relacje i ich nie odpuszczaj w czasie trwania projektu. Twoja rola może wykraczać poza przekazanie środków i stać się dużo bardziej złożona. Możesz być mentorem, łącznikiem w sieciach i współtwórcą zmiany społecznej. Świadomie kreuj tę rolę i nie puszczaj kontaktu.
Grantobiorcy w Funduszu Tutaj podkreślali w ewaluacji, że presja operacyjna może wypchnąć organizację z jej torów, a nawet oddalić od misji i wizji. Dobrzy partnerzy finansowi pomagają wrócić do pytania: po co to wszystko?
3. Dbaj o wartości
Zbudowaliśmy proces decyzyjny w Funduszu Tutaj w oparciu o wartości, którymi kieruje się Ashoka. Od początku było to dla nas bardzo ważne, by nie powielać przyjętych wzorców grantodawczych, jeśli nie stały za tym nasze wartości i potrzeby.
To była lekcja, którą wyciągnęłyśmy z własnych doświadczeń jako partnera implementującego granty, ale także z publikacji „Traumatic fundraising”. Postawiłyśmy sobie za cel, by nie być traumatyzującym partnerem, ale autentycznie wspierającym.
To pozwoliło nam rozpoznać niezbędne minimum programowe oraz operacyjne, którego chcemy wymagać od partnerów. Na tej podstawie tworzyłyśmy własne materiały aplikacyjne, zamiast korzystać z zastanych wzorów. Dzięki temu miałyśmy przekonanie, że wspólnie realizujemy wizję Ashoki „Everyone a changemaker”.
-> Dokumenty można zobaczyć na stronie fundusztutaj.pl, w podręczniku grantowym.
Szacunek dla pracy i wysiłku był jedną z kluczowych wartości. Stąd nasze wzory wniosków projektowych były maksymalnie uproszczone. Stawiałyśmy na bezpośredni kontakt i doprecyzowanie pomysłów na działania w rozmowie.
Z tego samego powodu, z miejsca zaufania i szacunku, nie stawiałyśmy granic dla konkretnych kategorii budżetowych. Organizacje decydowały o przeznaczeniu środków bez konieczności uzasadniania każdej pozycji. Postawiliśmy tylko jedno „ale”. W imię wartości włączenia społecznego i równości, uznaliśmy, że jest dla nas ważne, by wszystkie działania naszych partnerów były włączające i niedyskryminujące. Wiedząc, że spełnienie tego wymogu pociąga za sobą koszty, ustaliłyśmy odrębną kwotę budżetu, która mogła być przeznaczona wyłącznie na poprawę dostępności.
Budżet i wymóg dostępności to dla Ashoki krok w rozpoznaniu, że w naszej wizji “Everyone a Changemaker” kluczowe jest “everyone”. Wiemy, że w każdym przypadku pod tym hasłem kryją się róże historie, tożsamości i bariery. I dlatego uczenie się włączenia społecznego jest procesem na całe życie. Do otwartości na ten proces zapraszamy orgnizacje partnerskie.
4. Zobacz swoje dawanie w kontekście
Ekosystem finansowania organizacji społecznych jest złożony i dużo w nim zmienności i niepewności. Widzimy w nim konkurencję nie tylko o środki, ale też o uwagę, co skutkuje nieprawidłowościami, takimi jak:
- Brak wyceny pracy lub znaczące zaniżanie jej wartości,
- Niestabilność finansowania i nieprzewidywalność ciągłości pomocy,
- „Widowiskowe” interwencje na poziomie widocznych symptomów problemu, zamiast inwestycji w systemowe rozwiązanie problemu,
- Licytowanie się na cierpienie.
Filantropia – instytucjonalna i jednostkowa – może mądrze przeciwdziałać tym zjawiskom, tworząc nowe kultury współpracy. Model Funduszu Tutaj pokazuje, że możliwa jest inna jakość współpracy finansowej. Jego elementy można adaptować nie tylko do sytuacji kryzysowych, ale również do wspierania innowacji społecznych, działań lokalnych czy inicjatyw klimatycznych.
Największym wyzwaniem nie jest brak środków, ale sposób ich dystrybucji. Zamiast konkurować na poziomie formularzy, organizacje mogą współdziałać. Zamiast kontrolować każdą złotówkę, możemy inwestować w zaufanie i rezultaty długofalowe.
Organizacje poszukiwały także wsparcia emocjonalnego, obdarzenia ich zaufaniem oraz wiary w to, że ich działania mają sens. Większość organizacji miała już doświadczenie współpracy z innymi grantodawcami. Na bazie tych doświadczeń deklarowały potrzebę innego rodzaju kontaktów. Poszukiwały relacji opartej na współpracy, dialogu i otwartości, a nie jedynie raportowaniu i spełnianiu ściśle określonych, odgórnych wymogów, często ich zdaniem nie przystających do bieżącej sytuacji.
Zobacz, gdzie możesz zainwestować swoje środki w działania społeczne – jakie sektory są niedoinwestowane, gdzie jest Twoje zainteresowanie lub pasja, a także, gdzie możesz nawiązać najcenniejsze współprace.
Jeśli twoje środki nie są ograniczone, możesz rozważyć dołączenie do istniejących fundacji i funduszy, zamiast tworzyć nowe podmioty i generować koszty ich obsługi.
Czy osoby zajmujące się filantropią są gotowe na taki krok?
Fundusz Tutaj pokazał nam w praktyce możliwości tworzenia odpowiedzialnych i partnerskich modeli finansowania. Widzimy i wiemy, że tych możliwości jest o wiele więcej. Z ciekawością przyglądamy się im ze strony grantobiorcy, jak i z roli grantodawcy. Dzielimy się przy tym wiedzą, byśmy społecznie rozwijali się razem. To krok w stronę świata, gdzie changemakerzy i changemakerki mogą proponować rozwiązania problemów społecznych, a brak zasobów nie tworzy barier do wdrożenia tych rozwiązań.
Pełen raport dostępny jest tutaj.
Jeśli rozważasz wsparcie działalności społecznej dotacjami, zarządzasz grantami lub wspierasz działania lokalne – zachęcamy do uczenia się z naszych doświadczeń. Może razem uda się zrobić kolejny SKOK W DAL. Napisz do nas, chętnie podzielimy się większą ilością wiedzy podczas rozmowy.