Joanna Talewicz członkinią społeczności Ashoki

Read more in English here.

Joanna Talewicz rozwiązuje problem braku widoczności i wsparcia instytucjonalnego dla społeczności romskiej, który prowadzi do głębokich podziałów między  Romami i Romkami a nie-Romami. Dzięki jej działaniom najważniejsze instytucje w kraju zmieniają swoje podejście, umożliwiając Romom pełne uczestnictwo w życiu społecznym, i tworzą system wsparcia, który przynosi korzyści także innym mniejszościom. W ten sposób powstaje nowa, wspólna narracja o różnorodności, szacunku, godności i dumie, która łączy społeczności romskie i nieromskie.

PROBLEM: Aż 72% Polaków nie zna żadnej osoby z społeczności romskiej *. Mimo to, w polskim społeczeństwie wciąż funkcjonują przestarzałe i krzywdzące stereotypy o Romach, które przedstawiają ich jako biednych, nieuczciwych nomadów, a nie część społeczeństwa. Problem pogłębia niska widoczność Romów i Romek i brak możliwości kształtowania przez nich własnych narracji. Uprzedzenia i dyskryminacja wpływają na to, jak Romowie są postrzegani i jak postrzegają samych siebie, utrwalają wykluczenie, ograniczają sprawczość i szanse na sukces. Działania Joanny mają na celu przełamanie tych szkodliwych narracji, otwierając przestrzeń dla prawdziwego i budującego obrazu społeczności romskiej, który sprzyja integracji i wzmacnia ich pozycję w społeczeństwie.

ROZWIĄZANIE: Joanna skutecznie zmienia sposób, w jaki społeczeństwo postrzega Romów i Romki, koncentrując się obszarach, takich jak edukacja, media, praca czy prawo. Współpracując z instytucjami kulturalnymi, humanitarnymi, państwowymi oraz biznesowymi, daje Romom szansę na opowiadanie własnych historii i budowanie swojej tożsamości. Dzięki temu otwiera przed nimi nowe możliwości pełnego uczestnictwa w życiu społecznym, sprzyjając integracji i tworząc przestrzeń do wprowadzania pozytywnych zmian.

Zmiana postrzegania Romów i otwarcie drogi do dialogu

Joanna dorastała w komunistycznej Polsce. Po pogromie i wysiedleniu Romów i Romek w 1981 była jedynym dzieckiem romskiego pochodzenia w mieście liczącym 40 tysięcy mieszkańców . Z tego powodu wielokrotnie doświadczyła nierównego traktowania. Te doświadczenia determinowały jej poszukiwania własnego miejsca i tożsamości, dzięki czemu Joanna została liderką w swojej społeczności. Jako nastolatka koordynowała program edukacyjny, który oparła na historii jej wujka ocalałego z ludobójstwa Romów w czasie II wojny światowej, i organizowała spotkania z innymi ocalałymi. Skutecznie zabiegała o uwzględnienie narracji romskich w warsztatach o Holokauście w miejscach pamięci i instytucjach edukacyjnych, dbając o to, by doświadczenia Romów i Romek były uznawane i pamiętane. Działania związane z odzyskiwaniem historii stały się fundamentem jej przyszłej pracy nad zmianą narracji i wzmacnianiem pozycji Romów.

Te pierwsze doświadczenia pokazały Joannie potrzebę systemowego podejścia do wprowadzania zmian, dlatego w 2012 roku razem z przyjaciółką Małgorzatą Kołaczek założyła Fundację w Stronę Dialogu . Jej celem jest przekształcenie sposobu, w jaki kluczowe instytucje w obszarach takich jak edukacja, media i prawo wspierają społeczność romską, umożliwiając jej kształtowanie własnych narracji i zwiększanie widoczności w społeczeństwie. Organizacja kładzie nacisk na współpracę zarówno z podmiotami romskimi, jak i nieromskimi, aby budować mosty i tworzyć przestrzeń do dialogu i wzajemnego zrozumienia.

Kluczowym elementem jej strategii jest budowanie u Romów i Romek poczucia dumy ze swojej tożsamości oraz wspieranie aktywnego uczestnictwa w kształtowaniu własnej przyszłości. Fundacja w Stronę Dialogu  wzmacnia poczucie własnej wartości i tworzy możliwości rozwoju, eliminując bariery takie jak ubóstwo, które często prowadzą do społecznej bierności. Dzięki działaniom Joanny  i Fundacji osoby ze społeczności wchodzą w role liderskie, stając się wzorami do naśladowania i inspiracją dla innych, którzy pragną wprowadzać pozytywne zmiany.

Działania Joanny to także oddawanie głosu społeczności. Poprzez współpracę z instytucjami, mediami, kulturą i samorządami, Joanna i jej zespół dają Romom i Romkom platformę do dzielenia się swoimi perspektywami oraz doświadczeniami. Na przykład, jej współpraca z Netflixem przy serialu "Infamia" pozwoliła zaangażować społeczność we współtworzenie serialu, włączyć osoby romskie w mainstreamowe narracje i dać im widoczność w dużej produkcji, która dociera do milionów widzów. Joanna zainicjowała współpracę Fundacji w Stronę Dialogu z firmą IKEA , która obejmuje programy szkoleniowe i kampanie społeczne, pokazała perspektywę Romów, którzy odnoszą sukcesy we wspierającym środowisku pracy. Dzięki tym inicjatywom Joanna nie tylko zmienia narracje, ale także wspiera społeczność romską w angażowaniu się w życie społeczne.

Joanna aktywnie przeciwdziała dyskryminacji Romów i Romek, szczególnie w obszarach takich jak prawo czy edukacja. W kontakcie ze instytucjami prawa Romowie często spotykają się z uprzedzeniami i bezpodstawnymi oskarżeniami. Fundacja w Stronę Dialogu we współpracy z POLIN przeszkoliła ponad 800 policjantów, aby lepiej chronili społeczność romską, budując wzajemne zaufanie i zachęcając do zgłaszania przestępstw. Z kolei dzieci romskie są niesprawiedliwie umieszczane w szkołach specjalnych z powodu dyskryminującego systemu oceniania. Badania współtworzone przez Joannę ujawniły te uprzedzenia, co doprowadziło do wprowadzenia kulturowo neutralnych testów, co przyczyniło się do równego traktowania nie tylko dzieci romskich, ale także innych mniejszości.

Dzięki swoim pionierskim działaniom Joanna przekształca instytucje społeczne  i zwiększa widoczność Romów, wzmacniając poczucie wspólnoty. Pracuje nad zmianami w polityce edukacyjnej  zapewniającymi lepszą integrację dzieci romskich oraz innych mniejszości, w tym uchodźców z Ukrainy. Dzięki swojej współpracy przy projektach medialnych, takich jak serial Netflixa "Infamia", Joanna skutecznie podważyła stereotypy zakorzenione w społeczeństwie. Współpraca z organizacjami takimi jak UNHCR umożliwiła Romom i Romkom zaangażowanie się w działania humanitarne, umożliwiając im udział w procesach decyzyjnych dotyczących ich społeczności. Jej praca z dziennikarzami zaowocowała znaczącym zasięgiem medialnym i kampaniami zwiększającymi widoczność. Inicjatywy Joanny zapewniły kluczowe wsparcie ukraińskim Romom i Romkom w trakcie trwającego konfliktu.

Działania Joanny i organizacji W Stronę Dialogu sprzyjają znaczącym interakcjom między Romami i większością społeczeństwa, wzmacniając spójność społeczną i przełamując bariery. Poprzez zwrócenie uwagi na kulturę i dorobek Romów oraz ułatwianie wymiany idei i wartości, Joanna tworzy bardziej inkluzywne społeczeństwo, zmniejszając siłę uprzedzeń i promując wzajemny szacunek.

*2024, Centrum Badań na Uprzedzeniami UW